Özet:
Mycobacterium avium subspecies paratuberculosis Enfeksiyonu Teşhis Edilen
Koyunların Gama-interferon, İnterlöykin-10 ve Neopterin Düzeyleri
Paratüberküloz, Mycobacterium avium subspecies paratuberculosis (Map) tarafından
oluşturulan, kronik, granülomatöz enterit ile karakterize bir hastalıktır. Hastalığın
evrelerine göre tanıda farklı testler kullanılmaktadır. Bu çalışma ile koyunlarda
interferon gama (IFN-γ) ELISA, antikor ELISA, Ziehl-Neelsen (ZN) boyama,
polimeraz zincir reaksiyonu (PZR) ve kültür yöntemleri ile hastalığın araştırılması ve
pozitif ve negatif olarak belirlenen koyunlarda antikor, IFN-γ, interlöykin-10 (IL-10)
ve neopterin (NP) düzeylerinin karşılaştırılması amaçlandı. Bu amaçla, Burdur ilinde
15 koyun sürüsünde 2 yaş ve üzerindeki onar hayvandan olmak üzere toplam 150 kan
ve gaita örneği alındı. Kan serumu örnekleri Map'e karşı gelişen antikorlar, plazma
örnekleri ise IFN-γ yönünden ELISA ile incelendi. Gaita örnekleri ise ZN boyama,
PZR ve kültür için kullanıldı. Dekontaminasyon sonrası gaita örneklerinin HEYM ve
modifiye Middlebrook 7H10 agar besiyerlerine ekimleri yapıldı. Aynı gaitalardan
izole edilen DNA örnekleri Map’e spesifik iki primer çifti (P90/P91 ve 150C/921)
kullanılarak klasik ve nested PZR ile incelendi. Gaita ve Map izolatlarından elde edilen
DNA örnekleri IS1311 gen bölgesine yönelik uygulanan PZR işleminden sonra
restriksiyon endonükleaz analizi (REA) ile tiplendirildi. Pozitif ve negatif olarak
belirlenen kırkar koyunun antikor, IFN-γ, IL-10 ve NP düzeyleri ortalama optik
dansite (OD) değerlerine göre karşılaştırıldı. Çalışmadaki 150 koyundan 73’ünün
enfekte olduğu belirlendi. PZR-REA ile enfeksiyona neden olan Map’in koyun tipi
olduğu tespit edildi. Testlerin hepsinde pozitif sonuç veren bir koyun tespit edilemedi
ve en yüksek pozitiflik oranları ZN boyama (%27,33) ve PZR (%26,66) ile saptandı.
Bunu sırasıyla IFN-γ ELISA (%22), antikor ELISA (%10,67) ve kültür (%3,33)
yöntemleri izledi. Kültür sonuçları ile karşılaştırıldığında; ZN boyama, PZR, IFN-γ ve
antikor ELISA testlerinin sensitivite ve spesifiteleri sırasıyla %80-%74, %60-74, %20-
%77, %20-%89 olarak hesaplandı. Paratüberküloz yönünden pozitif ve negatif olarak
değerlendirilen hayvanların yaş grupları arasında istatistiksel olarak bir fark (p>0,05)
saptanmazken, diyare bulgusu ve vücut kondüsyon skorları arasındaki fark (p<0,01)
anlamlı bulundu. Pozitif hayvanların antikor, IFN-γ, IL-10 ve NP düzeyleri negatif
hayvanlardan daha yüksek bulunmasına rağmen, istatistiksel olarak önemli fark
antikor, IFN-γ ve IL-10 düzeylerinde belirlendi (p<0,01). Pozitif hayvanlar arasında
IL-10 düzeylerinin (p>0,05) aksine, antikor, IFN-γ ve NP düzeyleri farklı bulundu
(p<0,01). Sonuç olarak; koyunlarda paratüberkülozun hastalığın evresine bağlı olarak
2 yaş kadar erken bir dönemde IFN-γ ELISA, antikor ELISA, ZN boyama, PZR veya
kültür yöntemleri ile tespit edilebileceği, ancak hastalığın klinik aşamasında ZN
boyama veya sensitivitesi ve spesifitesi daha yüksek bulunan PZR gibi yöntemlerin
kullanılabileceği kanısına varıldı. Diğer taraftan pozitif ve negatif hayvanlarda IL-10
düzeylerinin çok farklı bulunması ve enfeksiyonun her döneminde serumda ölçülebilir
olması nedeniyle IFN-γ gibi tanı amacıyla bu sitokinden de yararlanılabileceği
düşünüldü.